We hadden intussen het park bij de Fraelemaborg en de hangende keukens in Appingedam bezocht tijdens de logeerpartij van mijn zusje met haar vriendin bij me. Nu gingen we naar Oterdum.
Oterdum was een dorp nabij Farmsum in de gemeente
Delfzijl. Het lag tussen Delfzijl en Termunten in de historische Oosterhoek.
Het is in de jaren zeventig van de twintigste eeuw volledig afgebroken om
plaats te maken voor een verbreding van de zeedijk van de Eemsmonding, die op
Delta hoogte moest worden gebracht. Ook zou het industriegebied Oosterhorn
doorlopen tot hier, maar het terrein ligt nog braak.
Voordat het lot van Oterdum werd bezegeld, was het een
levendig dorp. De ligging, vlak bij Delfzijl en aan de zeedijk van de Eemsmonding,
maakte dat er veel scheepslui woonden. Daarnaast was het een agrarisch dorp.
Toen de dijk verhoogd werd om deze op Deltahoogte te brengen, moest het uit
1877 daterende kerkje verdwijnen. Het Nederlands Openluchtmuseum te Arnhem
toonde belangstelling, maar de kerk werd toch gesloopt. De grafstenen op het
kerkhof werden zorgvuldig verwijderd en naderhand op de nieuwe dijk
teruggeplaatst. Niet veel later moest het hele dorp er aan geloven om plaats te
maken voor een industriële toekomst die pas tientallen jaren later werd
gerealiseerd. Ook de boerderijen in het buitengebied werden
afgebroken.
Op de dijk staat een monument bij de grafstenen.
Het monument, een open hand, laat in de palm het 19e-eeuwse kerkje van Oterdum zien. Onderaan de pols zijn de golven van de zee en fabriekspijpen te zien, de "vijanden" van Oterdum. De rug van de hand werd gekeerd naar het industrieterrein van Delfzijl.
Ik vind dit iedere keer weer een bijzondere plek. Hierna gingen we naar Termunten om er vis te eten. We waren wel even wat teleurgesteld want ze hadden geen lekkerbekjes meer en werd het noodgedwongen kibbeling. Het was die dag heerlijk weer en velen had dus ook het idee opgevat om er waarschijnlijk vis te gaan eten. Gelukkig stonden er een paar picknick banken waar we onze visschotel konden opeten. Volgens de regels zou dit nog niet gemogen hebben maar de banken stonden er ver uit elkaar. We namen na afloop nog een ijsje en dat maakte dat ik thuis niet meer voor warm eten hoefde te zorgen. De volgende dag gingen we nadat we thuis uitgebreid hadden ontbeten en koffie hadden gedronken naar het vestingstadje Bourtange.
foto van internet
Bourtange is een vestingdorp met een bijzondere
geschiedenis. Het ligt in de provincie Groningen. De vestingwerken bestaan uit
een vijfhoek waarin het dorp is gebouwd. Deze is bijzonder in Nederland. De
reden van deze bouw is simpel. De vorm van de grachten en muren waren de veiligste
manier om het dorp te beschermen. Waarbij het water uit het omliggende moeras
een belangrijke rol speelde. Vesting Bourtange wordt ook wel de vesting die nooit
werd ingenomen genoemd.
De vesting uit 1742 is de afgelopen decennia volledig
gerestaureerd. Waardoor men een goed beeld krijgt van hoe het leven er vroeger
aan toe ging. Bijzonder is dat Bourtange nooit stadsrechten heeft gehad. En dus
mag men het officieel geen vestingstad noemen.
Het ontstaan van Bourtange is bijzonder. In 1580 koos de stad Groningen voor steun aan Spanje. Net als de noordelijke stadhouder Rennenberg dat deed. Groningen werd bevoorraad vanuit Duitsland, onder meer via een weg door het Bourtangermoeras. Dat te boek stond als een gevaarlijke plek.
Willem van Oranje wilde de
toevoer blokkeren. Dus liet hij een aarden wal bouwen om de toevoer aan te
kunnen vallen. Keer op keer werd de verschansing verbeterd en vergroot. Zijn
opvolger en neef Willem Lodewijk van Nassau ging door met het werk. In 1594 werd de stad Groningen
heroverd. Bourtange was inmiddels een vesting en moest meehelpen om de drie
noordelijke provincies te beschermen tegen vijanden. In de jaren erop groeide
Bourtange langzaam maar zeker. In 1742 was de vesting op zijn grootst. Vandaar dat bij de
reconstructie dit jaar is aangehouden. Zodat elke bezoeker kan zien hoe imposant
Bourtange eeuwen geleden was.
De Toegangsbrug over het water is zo gemaakt dat hij eenvoudig op te halen is in geval van gevaar. Hij kan daarnaast ook worden afgesloten, terwijl ook de poort nog kan worden dicht gemaakt.
Ik heb het nog nooit zo rustig gezien in het stadje dat was wel een voordeel maar het nadeel was toch wel vervelender want je kon nergens in.
Bij de reconstructie van de Vesting Bourtange heeft de Stichting Vesting Bourtange de synagoge in 1969 gekocht en deze laten restaureren en in 1974 in gebruik genomen als voorlichtingscentrum. Vanaf die tijd gingen er steeds meer stemmen op om het gebouw weer als synagoge in te richten. De synagoge en de onderwijzerswoning werden gerestaureerd en ingericht als Joods Synagogaal Museum. De namen van de vermoorde joden uit Bourtange zijn op een plaquette aan de buitenmuur van het museum te vinden.We slenteren wat door de straatjes waar je anders vaak op de hoofden kunt lopen.
Mijn zusje zat op een secreet op ons te wachten want ik durfde niet over de vestingwal te lopen omdat deze nogal steil afliep en ik moest ook nog over een smalle plank. Ik moest eerst nog een trapje af zonder leuning maar uiteindelijk was ik toch weer in de buurt van haar.
De "secreten": de latrines of wc’s waren voor de gewone soldaten, die in Bourtange gelegerd waren. Ze moesten wel veel lef hebben om er in oorlogstijd gebruik van te maken, want de houten achterwand is niet gepantserd en de vijand lag aan de overkant van de gracht met hun musketten en kanonnen. Iedere boodschap, die in het water viel, groot of klein, verraadde onherroepelijk hun aanwezigheid in het secreet en maakte hen tot een achter het hout verborgen schietschijf.
We kwamen bij de kanonnen en Mine kon het niet laten om er achter plaats te nemen maar volgens mij vuur je een kanon toch wel iets anders af, haha.
We liepen nog een stukje over de vestingwal en genoten van het uitzicht over de vesting. 
We kwamen bij het Kruithuis.
Ik zag opeens mijn zusje en haar vriendin op een bankje zitten. Haar vriendin neemt altijd heel veel foto's met haar mobiel en ik denk dat ze er al wat aan het bekijken waren en misschien de mislukten al aan het wissen waren. We liepen door de straatjes en genoten van de panden en de huizen waarin mensen woonden.
Een bezoek aan de vesting is eigenlijk niet compleet als je de diverse musea en exposities niet hebt gezien. In de vesting treft men diverse gebouwen aan, waarin je een indrukwekkende reis kunt maken door de geschiedenis van Bourtange maar door de corona maatregelen zijn deze musea helaas allemaal gesloten.
Ik moest hier ook nog de Happy Stone ergens neerleggen die we in Appingedam gevonden hadden. Opeens zagen we een geschikte plaats bij een hoop stenen en ik legde hem ervoor.
Ik ben benieuwd of hij snel zal opvallen zeker nu er niet zoveel bezoekers in de vesting komen.
Het ronde Marktplein is normaliter het kloppend hart van
Bourtange. Er zijn terrasjes en winkeltjes maar nu was alles dicht en was er niemand toen wij er liepen.
We zagen daar het Houten (Straf)Paard, een
martelwerktuig. Tot in de 18de eeuw werden gestraften op het paard
geplaatst en gewichten aan hun voeten gehangen. De rug van het paard was ook nog scherp. Je kunt je dus
voorstellen dat dit geen pretje was.
De Vestingmolen Bourtange staat op een van de wallen van het dorp. Een molen was destijds erg belangrijk, want hij kon in geval voor een belegering gewoon doorwerken. En zorgen voor graan, voor brood en dergelijke. Naast de Vestingmolen is een Rosmolen geplaatst in het geval de Vestingmolen werd vernield. Bij deze molen werden de raderen aangedreven door een paard (een ros).
Het weer was die dag veel minder dan de vorige dag maar geen regen dus dan valt het altijd nog mee. Wat hadden wel graag in de vesting ergens iets kleins gegeten en iets gedronken maar helaas was dit niet mogelijk. We besloten om de vesting weer te gaan verlaten.
De Natte Horizon is een bijzonder stuk wat buiten de vesting ligt.
Bourtange is de
enige vesting in Nederland waar een van deze oudste verdedigingstechnieken nog te
zien is. Bourtange was van oudsher gelegen op een zandrug in een groot moerasgebied. Omdat het terrein geleidelijk droogviel, werden in de achttiende eeuw "natte" verdedigingswerken aangelegd. Bij dreigend gevaar konden de inwoners grote delen van de omgeving
onder water zetten zodat vijanden niet dichterbij konden komen. De Natte
Horizon bij Bourtange is voor een deel in ere hersteld. Je vindt deze groene
corridor aan de zuid- en oostkant van de vesting.Bourtange. Het was de enige vesting in Nederland waar de
mogelijkheid bestond om de historische eenheid van een vesting en de natte
horizon in de oude glorie te herstellen.
De Natte Horizon is nu een natuur en recreatiegebied wat ten zuiden van de vesting ligt.
We gaan weer naar het parkeerterrein want de vesting is verboden voor auto's behalve natuurlijk voor de mensen die er wonen.
Ik moest me nog haasten om er op tijd uit te komen want mijn zusje en haar vriendin begonnen de brug al op te halen, haha.We hebben erg genoten van ons bezoek aan Bourtange maar toch was het jammer dat we de musea niet konden bezoeken want dan zouden we zeker meer achtergrond informatie verkregen hebben. Ik vond het heerlijk om eindelijk weer eens logees te hebben en hopelijk doen ze het nog eens over.
Ik zal dan weer een leuk programma samenstellen.
Ook bedank ik Mine voor de foto's die ik van haar mocht gebruiken voor de postjes.
