Autopuzzeltocht "De overwinning van het Bourtanger moeras" 07-05-2022

Mijn schoonzusje en ik deden al vaker een autopuzzeltocht van Localgroningen en sinds kort was er weer een nieuwe tocht en deze hadden we enkele weken geleden al geboekt.

De route vertelt het verhaal van veen- en heide- ontginning, kanalisering, esdorpen, oerbossen en de Ruiten A die de oorspronkelijke waterloop heeft teruggekregen. Tijdens de route ontdekt men de geheimen, de verhalen en weetjes over deze bijzondere streek.De start vindt plaats in Stadskanaal, een dorp dat veel heeft betekend in de exploitatie van het Drentse veen voor de stad Groningen. Knoal , zoals het in het Gronings klinkt, heeft niet alleen een veengeschiedenis, maar heeft ook bezienswaardigheden en kunst.  De regio was onderdeel van een ondoordringbaar moeras, een van de grootste veengebieden van West-Europa. Westerwolde wordt wel eens het best bewaarde geheim van Nederland genoemd. Met deze route worden een paar tippen van de sluier opgelicht. Het gebied kent daarbij een rijke geschiedenis met veel historische verhalen.

We moesten het routeboek en de antwoordlijst ophalen bij een camping in Stadskanaal.

Een van de eerste bezienswaardigheden die we aandeden was Museumspoorlijn STAR (Stadskanaal–Ter Apel–Rijksgrens)

Het is de de langste museumspoorlijn van Nederland. In het museum is er een uitgebreide tentoonstelling over de geschiedenis van de vroegere spoorlijn. Hoe het er uitzag. Welke stations er allemaal langs de spoorlijn te vinden waren. Nadat de laatste goederentreinen in 1990 reden, kwamen vanaf 1994 de treinen van Museumspoorlijn STAR, zodat de spoorlijn behouden werd als industrieel monument. Tussen Veendam, Stadskanaal en Nieuw Buinen rijden tijdens de rijdagen historische stoomtreinen en dieseltreinen.

Vrijwilligers knappen oude treinstellen en locomotieven op maar ik kan me eigenlijk toch niet voorstellen dat de restauratiewagon hieronder ooit nog eens wat wordt.

In het routeboek zagen we staan De Mooie muren van Stadskanaal. Nu daar waren we natuurlijk nieuwsgierig naar. 

Wat ooit begon met een muurschildering op een flat die inmiddels is afgebroken is uitgegroeid tot een fenomenaal Street Art project. Op diverse flats zijn indrukwekkende kunstwerken aangebracht door internationale kunstenaars die in steden in Europa, de VS, en Japan tal van bouwwerken hebben gesierd met hun Street-Art.

Zonder die muurschilderingen zouden het maar saaie flats geweest zijn maar nu vond ik ze heel mooi om te zien.

We reden door Stadskanaal waar we een paar kunstwerken passeerden maar omdat het zaterdag was en Stadskanaal een dorp is met een levendig centrum viel het niet mee om de kunstwerken te vinden en dan ook nog te stoppen op de drukke weg.

We zagen De StadSpaden.

Het beeld StadSpaden, van kunstenaar Hans Mes, schept letterlijk en figuurlijk een terugblik op de historie van Stadskanaal, die zijn oorsprong vindt in de aanleg van het kanaal. Twee 8 meter hoge spaden zijn in de oever gestoken: Van hier uit leidde vanouds de weg over water naar de stad Groningen met daarnaast een jaagpad. Maar waar vroeger de hoog beladen turfschepen in file naar de stad voeren, komt nu een toenemend aantal recreanten over deze vaarroute Stadskanaal bezoeken en zoeken mensen rust en ontspanning aan de waterkant. Op het blad van elke schep wordt een handgeschreven couplet van een gedicht van Hans Mes over het graven van het kanaal gelast. Op die wijze verhaalt het beeld van het ontstaan van het kanaal, het jaagpad en hun betekenis voor Stadskanaal. Maar ook benadrukt het gedicht een thuiskomen. Want daarvoor fungeert het kunstwerk eveneens als een toegangspoort naar de identiteit en het heden, dat is ontstaan uit een door veel zware arbeid opgebouwd verleden. De forse maatvoering en de kleurstelling onderstrepen dit op monumentale wijze.

Vervolgens passeerden we het beeld De Krinkiespijer.

Stadskanaal was tot ver in de jaren 50 heel belangrijk voor de regionale economie. Nadat het vervoeren van turf was gestopt werden voornamelijk aardappelen, bieten en stro per schip vervoerd. 

Vroeger werden de schepen door paarden of mensen getrokken. Vaak gebeurde dat door de familieleden zelf maar ook werden professionele krachten, de scheepsjagers, ingezet. Waar komt de naam Krinkiespijer nu vandaan? Als er geen werk voor de scheepsjagers was of de kanalen waren dichtgevroren, verzamelden de scheepsjagers zich vaak bij de bruggen en sluizen. Dat was heel normaal in die tijd, het hele sociale leven speelde zich daar voor een groot gedeelte af. Het kauwen van tabak of tabak pruimen was vroeger eigenlijk een milde vorm van verslaving. Het was populair en niet duur. Door het kauwen krijg je veel speeksel in je mond. En wat doe je dan als je over de brugleuning hangt? Precies, kringetjes in het water spugen. En het waren niet alleen de scheepsjagers die dit deden, eigenlijk elke wachtende man deed dat als populaire vorm van tijdverdrijf.

Vervolgens zien we het kunstwerk de Turven Tronen van Hans Mes.

Het beeld toont een drietal rechtopstaande Slagkarren rond een stapel turf. In Stadskanaal waren deze slagkarren in gebruik bij de ontginning van het veen als een soort kruiwagen. In de opstelling van het ontwerp zijn de slagkarren rechtop gezet waardoor een soort tronen ontstaan. Deze opstelling wil een hommage zijn aan allen die de vervening en daarmee het ontstaan van Stadskanaal hebben bewerkstelligd.

Intussen waren we in Musselkanaal gekomen en kwamen langs het standbeeld Bruintje Beer. 

Bruintje Beer is sinds 1920 verbonden met de geschiedenis van Musselkanaal. Hier was de koekjesfabriek van Branbergen gevestigd, die koekjes maakte met het logo van Bruintje Beer. Als productnaam werd de stripheld Bruintje Beer verbonden aan de promotie van de producten van Branbergen.

In ons route boek stond dat je de koekjes bij een bakker in Musselkanaal kon kopen wat ik dan ook gedaan heb. Het zijn een soort speculaasjes om te zien met een heerlijke smaak.

We hadden al snel door dat we ook nu de route niet in een keer zouden kunnen rijden maar dat is natuurlijk geen probleem omdat het niet zo ver van onze woonomgeving is. Ondertussen moest je vragen oplossen en die waren niet altijd even eenvoudig en kostten soms nogal wat tijd.

We kwamen in Ter Apel en dronken iets in het Boschhuis en hadden uitzicht op het Museum Klooster.

Na onze stop gingen we weer verder en ondanks dat wij vaker in deze buurt geweest waren kwamen we dingen tegen waarvan we niet wisten dat zij er waren zoals bijvoorbeeld, de kabelbaan over het Ruiten Aa Kanaal. Deze met de hand aan te drijven kabelbaan is uniek in de provincie. 

De volgende plaats die we aandeden was Sellingen. Hier werd de Hervormde Kerk genoemd als bezienswaardigheid.

Deze kerk is een vroeg-gotisch kerkgebouw die gebouwd is omstreeks 1300. Het dak van de kerk bestaat deels uit holle en bolle dakpannen, welke monniken- en nonnenpanne genoemdworden.

Ook werd de Stelmakerij genoemd.

Het pand werd in 2011 aangekocht door de gemeente Vlagtwedde. Deze heeft het gebouw laten restaureren. Bij het bouwhistorisch onderzoek bleek dat de gebinten (de houten draagconstructie in het pand) dateren uit 1697. De oude stelmakerij is daarmee, samen met de hervormde kerk, één van de oudste (nog bestaande) gebouwen van het dorp. Het huidige pand werd waarschijnlijk gebouwd rond 1850. Zo’n veertig jaar lang was het in gebruik als herberg. Later, van 1890 tot 1962 was hier een stelmakerij gevestigd. Zij maakten hier boerenwagens en houten gereedschappen.

Toen we langs een restaurant kwamen besloten we om er wat te drinken en de tweede helft van de route voor de volgende keer te bewaren. Dit stuk van de route bevat ook meer natuur.

Het was weer interessant om deze puzzeltocht te rijden. We zijn weer veel te weten gekomen over de omgeving die niet al te ver van onze woonomgeving ligt. Ook zag ik op de site van Localgroningen dat er nog meer tochten op de planning staan om te maken. Nu die zullen we zeker ook gaan maken in de toekomst.