Bezoek aan de Expositie over Goldhoorn en 13 andere kloosters van de Johannieterorde 16-07-2022

Toen ik onlangs met mijn schoonzusje de route kerkpad in Oost-Groningen deed hoorden we in de Stefanuskerk in Finsterwolde dat de kerk ook gebruikt wordt voor o.a. exposities. Mijn schoonzusje had in haar streekblad gelezen over de expositie over het klooster Goldhoorn en het leek ons wel interessant om ons daar iets in te verdiepen want we wisten daar eigenlijk niets over.

Ik was even bang dat de kerk niet open was maar gelukkig was hij gewoon open en waren er zelfs nog wat meer mensen binnen.

De reizende expositie vertelt het verhaal van het middeleeuwse klooster Goldhoorn en 13 andere kloosters van de Johannieterorde in de kuststreek van Nederland en Duitsland. De expositie startte in het Duitse Jemgum en blijft steeds een maand op een van de 14 plaatsen in Oost-Friesland en Groningen waar ooit een Johannieter “commanderij” gestaan heeft.

Ooit stonden er dus in het Dollardgebied zeker veertien kloosters van de Johannieter kruisridders van de orde van Sint-Jan. De orde had onder meer kloosters en commanderijen voor mannen en vrouwen in Warffum, Oosterwierum, Wijtwerd en Oosterwijtwerd. En eentje dus in Goldhoorn, de buurtschap tussen Oostwold en Finsterwolde. Goldhoorn, een samentrekking van gold (goud) en horn (hoek), dankt zijn naam aan de zeer goede kleigrond in de omgeving. Vanwege die goede grond streken de Johannieters er neer. Het klooster Goldhoorn bestond tussen ca. 1300 en 1550 na Christus en lag net ten zuiden van de weg Goldhoorn. 

In de kerk stonden borden met info over alle kloosters die er ooit geweest waren. Ook lazen we daar dat de kloosterkapel van het klooster van Bokelesch nog bestaat en we namen ons voor om daar eens een keer heen te gaan.

De Johannieterorde ontstond rond 1050 in Jeruzalem uit een pelgrimshospitaal dat aan Johannes de Doper was gewijd. Het was de periode van de kruistochten. Europese christelijke riddermilities reisden naar Palestina om de heilige stad Jeruzalem op de Arabische moslims te veroveren.

De Johannieters ontleenden de ziekenzorg deels aan de Arabische cultuur, waarin de medische zorg destijds op een hoger plan stond. Vanuit Jeruzalem groeide een wijdvertakte organisatie door geheel Europa die zich met name in de steden richtte op de verzorging van pelgrims en zieken. Ook ontstond er een militaire tak van ridderordes.

In het gebied langs de Noordzeekust ontstonden echter nauwelijks ridderordes, maar vooral kloosterordes. Dit wordt vooral verklaard uit het moerassige karakter van deze streek. In Nederland bestaan nog steeds aan de Johannieters verbonden zorginstellingen; deze zijn inmiddels protestants-christelijk georiënteerd.

Ik vond het interessant om de geschiedenis van de voormalige kloosters te lezen die aan de Noordzeekust hebben gestaan. Er stond ook een vitrine waar bodemvondsten inlagen die in de grond bij het voormalige klooster gevonden waren maar omdat ze onder het glas lagen heb ik ze niet gefotografeerd waar ik achteraf toch wel een beetje spijt van heb. 

In de kerk lag een papier waarop stond waar je de plek kon vinden waar het klooster gestaan had. Er zou een vlag in het veld staan en daar mocht je het erf van de boerderij op om de plek wat beter te bekijken. 

Natuurlijk deden we dat want ik wilde de vlag zien en fotograferen die de plek van het voormalige klooster aangaf.

Toen wij daar op het erf stonden kwam er een man naar ons toe en ik voelde me opeens betrapt. Ik vertelde dat we op het erf mochten waarop hij zei wie geeft toestemming om op andermans erf te mogen komen. Ik zei dat er bij de expositie een papier lag waarop dit stond en dat we die zelfs in de auto hadden. Toen wist hij het opeens want hij zei dat hij zelfs bij de opening van de expositie geweest was omdat de bodemvondsten die er tentoongesteld worden van hem afkomstig waren. Hij vertelde dat vroeger zijn vader verschillende voorwerpen bij het ploegen gevonden had en dat er nog heel wat kloostermoppen in de grond zaten. Ook had vroeger een archeoloog opgravingen willen doen op het land maar zijn vader had dit niet gewild. Ook gaf hij verder nog wat informatie. Al met al toch een leuk gesprek maar ik denk dat er geen of maar heel weinig mensen daar op het erf komen om naar de plaats te kijken waar in het verleden het klooster heeft gestaan.

Hierna gingen we nog naar Duitsland om boodschappen te doen (doen we wel vaker) en sloten we de dag af met een etentje bij de chinees.

Het was een leuk uitje en ik ben weer wat wijzer geworden want ik wist niet dat daar ooit een klooster in het verleden had gestaan. Trouwens van de Johannieterorde wist ik eigenlijk ook niet zo veel.