Een autoritje door Friesland 29-07-2020

Mijn schoonzusje kwam met het plan om een autoritje door Friesland te gaan maken. Andere jaren, toen Manlief nog leefden, deden we dit ook wel. Manlief was graag in Friesland en was daar ook vaak voor zijn werk. We hadden besloten om deze keer een picknickmand mee te nemen en toen het dan ook koffie tijd was en we een bankje zagen dronken we daar onze koffie.

We zouden verschillende dorpen aandoen. En of het nu zo handig was om in de vakantie tijd een route in Friesland te rijden was achteraf toch wel een dingetje. We moesten regelmatig voor een brug wachten en het was smoordruk in verschillende dorpjes.

Allereerst deden we Langweer aan wat een beschermd dorpsgezicht heeft. Ik dacht gelezen te hebben dat er een grote holle lindeboom zou zijn maar ik kon deze niet vinden. Later bleek dat ik dit niet goed gelezen had, de hele Dorpsstraat had holle lindebomen die ik wel zag maar ik zocht een hele grootte, hahaha. 

Achter een heg zagen we Osingastate.

Traditioneel woonde op Osinga State de grietman (een grietman is deels een voorloper van de huidige plattelandsburgemeester in de provincie Friesland, en deels de voorloper van een rechter) Het is een groot herenhuis en stamt waarschijnlijk uit begin zeventiende eeuw en werd vroeger door de Langweerders “het slot” genoemd. Vele adellijke families hadden hier hun residentie, totdat de laatste grietman zich in 1829 op de bovenverdieping van het leven benam. Markant is dat de familie vervolgens de state op slot draaide en er niet weer kwam, daarbij alles achter latende zoals het er bij stond. Toen de familie pas in 1860 de sleutel weer in het slot stak en het gebouw betrad, was het net of het pas de vorige dag verlaten was: kledingstukken lagen nog waar ze waren achtergelaten en de kopjes stonden meer dan dertig jaar later nog op tafel.Vervolgens is er eind negentiende eeuw veel afgebroken en verbouwd. Het huidige Osinga State is dan ook niet het originele gebouw. Het werd in de jaren 1939-1940 op de oude fundamenten.

Aan de overkant zagen we de Orangerie.

Dit oude boerenhuis hoorde in vroegere tijden bij Osinga State. De "Orangerie", zoals het gebouw sinds jaar en dag genoemd wordt, was de plaats waar de bewoners van Osinga State ‘s winters hun uitheemse bloemen en planten onderbrachten. Deze sierden zomers de slottuin, maar moesten winters een veiliger stekje opzoeken. Ook was het ooit een stalling, waar de paarden en koeien van de bewoners van Osinga State onderdak vonden. 

Het volgende plaatsje wat we aandeden was Sloten.

 

Sloten is de kleinste van de elf Friese steden en heeft een beschermd stadsgezicht. Het stadje is ontstaan op een eeuwenoude kruising van land- en waterwegen, wat terug te zien is in het bescheiden stratenplan. Al in de 11e eeuw waren er voldoende economische redenen voor het ontstaan van een nederzetting. Op deze plek stak namelijk de handelsroute van Staveren naar het Duitse Bentheim het riviertje de Ee over. Halverwege de 14e eeuw werd een gracht om het dorpje gegraven en verdedigingswallen aangelegd. In 1426 stond het voor het eerst als “stad” in de documenten. Het zou als laatste Friese vesting in 1523 vallen voor de heerschappij van de graven van Holland.

Moet zeggen dat we het een mooi stadje vonden maar dat ik het er doodeng vond want de mensen stonden in je nek te hijgen en hielden echt geen afstand. Ik heb twee personen vriendelijk gevraagd of ze afstand wilden houden maar ze vonden het maar overdreven dat ik dat vroeg. We hebben dan ook snel de drukte achter ons gelaten.

Intussen was het lunchtijd geworden en toen we een parkeerplaats zagen besloten we dan ook om hier onze lunch te nuttigen. 

Hierna kwamen we langs en door allerlei dorpjes om vervolgens in Heeg even rond te gaan kijken.

Wordt er tegenwoordig over het dorp Heeg gesproken dan heeft men het over watersport. En in die specialiteit is Heeg een van de bekendste plaatsen in Nederland. Dat is Heeg vandaag. Maar Heeg kent ook een lange en rijke geschiedenis, eveneens nauw verbonden met het water. En dat is geen wonder, want nog geen honderd jaar geleden was Heeg, vooral tijdens de wintermaanden, nauwelijks over de weg bereikbaar. Gelegen aan open vaarverbindingen met de belangrijkste Friese steden en dorpen in het binnenland en aan de kust, ontwikkelde zich naast de boerenstand al vroeg een levendige handel, vooral gericht op de in- en verkoop van paling in binnen- en buitenland. Palinghandelaren exporteerden naar Antwerpen en vooral ook naar Londen, waar de Hegemer palingaken meer dan 200 jaar een exclusieve ligplaats hadden, vlak bij de beroemde ‘Billingsgate Fishmarket’. Onder vaak barre omstandigheden voeren deze speciaal hiervoor gebouwde schepen met hun levende waar zo snel mogelijk van Stavoren naar Londen: de eerst aankomende kreeg de beste opbrengst.

In het wapen van Heeg bevindt zich dan ook een paling.

Er bevonden zich verschillende mooie oude panden in het dorp en omdat men zich hier goed aan de 1,5 meter afstand hield besloten we om iets te drinken op een terrasje aan het water. Ik vond de naam van het restaurant wel grappig.

Een van de volgende plaatsen waar we stil hielden was IJlst.

Hier zagen we o.a. een woning in Renaissancestijl.

Het huis wordt de Messingklopper genoemd omdat er ooit een koperslager woonde en werkte. 

Ook de zogenaamde "overtuinen" zijn kenmerkend voor IJlst.

De weg langs de gracht loopt pal langs de huizen en de tuinen van die huizen liggen aan de overkant van de weg vlak naast de gracht. Deze tuinen, die dus aan het water grenzen, worden "overtuinen" genoemd en horen bij de huizen die aan de gracht liggen. Deze tuinen werden vroeger gebruikt om de was te bleken.

Vervolgens gingen we even bij de molen De Rat kijken.

Oorspronkelijk stond deze houtzaagmolen in de Zaanstreek, waar deze in 1711 als balkenzager werd gebouwd. Door de Vierde Engelse Oorlog en de Franse Tijd was de overzeese handel tussen 1780 en 1815 sterk teruggelopen en daardoor ook de scheepsbouw. Deze ongunstige situatie trof natuurlijk ook de houtzaagmolens. Vele werden verkocht, gesloopt of verplaatst naar een ander deel van het land. Het was in 1828, dat de Rat verplaatst werd naar IJlst. Ruim tweehonderd jaar zaagde men op windkracht, voordat ook De Rat werd getroffen door de technische vooruitgang. Kap en wieken werden verwijderd en een elektromotor zorgde vanaf 1918 voor de aandrijving! Tot 1950 zaagde de Rat  balken en planken. In 1955 werd een sloopvergunning aangevraagd, maar gelukkig ontfermde de gemeente IJlst zich over de molen en zorgde ervoor dat De Rat omstreeks 1967 weer was voorzien van kap en wieken.

We wisten niet dat IJlst zo'n leuk stadje was. 

Vervolgens deden we Sneek nog even aan maar ook hier was het weer heel erg druk. Natuurlijk keken we even bij de Sneeker Waterpoort. 

De Sneeker Waterpoort is het symbool van Sneek. De poort bestaat uit twee achtkantige torens, met daartussen een brug over de vaarroute tussen de De Kolk en de Stadsgracht en boven de brug een poortwachterswoning. Sneek had vroeger nog vier andere waterpoorten en twee landpoorten, die allen zijn gesloopt. De Waterpoort bleef over.De Waterpoort is waarschijnlijk rond 1492 gebouwd, tegelijkertijd met de stadswal rond de stad. De poort diende om de toegang over water naar de stad af te sluiten. De waterpoort werd gebouwd op de Hoogendsterpijp (een pijp is een smalle waterdoorgang). In 1613 werd de poort verbouwd tot sierpoort omdat deze geen militaire functie meer had. Vanaf dat moment heeft de poort in hoofdlijnen haar huidige uiterlijk. In 1785 kreeg de poort een wachterswoning. Het middengedeelte had nu een sterk 18de-eeuws uiterlijk. Vanaf 1825 werd de stad 's nachts niet meer afgesloten, waardoor de poort definitief haar functie verloor. In de 19e eeuw werden alle andere poorten rond Sneek afgebroken. Ook voor de waterpoort zag het er slecht uit aangezien stoomboten er niet onderdoor pasten. Toch is de poort onder druk van de bevolking blijven staan. In 1877 werd hij gerestaureerd en werden de 18de-eeuwse wijzigingen ongedaan gemaakt en hersteld naar de vroeg-17de-eeuwse toestand.

Even verderop zagen we een man op een bol in het water. We dachten eerst dat het een echte man was maar toen we beter keken en dichterbij kwamen zag we dat het een fontein was. 

De fontein van Fortuna, zoals de fontein heet, is ontworpen door Stephan Balkenhol en bestaat uit en gouden bol met daarop een mansfiguur die een hoorn op de rechterschouder draagt. De hoorn symboliseert de Hoorn des Overvloeds. Deze hoorn stroomt over van water. De figuur draait om zijn as en daardoor stort hij het water lukraak in de rondte. Hij lijkt hiermee aan te willen geven dat de overvloed soms hier en soms daar terecht komt. De fontein maakt deel uit van 11 Fountains een groep fonteinen in de Friese elf steden die in het kader van Leeuwarden-Fryslân in 2018 zijn geplaatst. 

Ook zagen we nog een leuk uithangbord bij een bakker toen we weer terug naar de auto gingen.

Het was een hele leuke dag ondanks dat het weer niet de hele tijd zonnig was maar het was niet koud. Wel hielden de vele bruggen die we tegen kwamen ons steeds op en ook de drukte was wel een heel groot minpunt. Misschien moeten we er nog eens buiten het vakantieseizoen heen want het zal er dan zeker minder druk zijn. 

Ik dank mijn schoonzusje voor het plan om een route in Friesland te gaan rijden. Het was heel gezellig.

(het cursief getypte in de tekst komt vanuit de routebeschrijving of vanaf internet)